Het immuunsysteem

Zijn auto-immuunziektes welvaartsziektes? Een wetenschappelijke verkenning

7 augustus 2023
Jacob Müller

In de moderne samenleving zijn auto-immuunziekten steeds vaker voorkomende aandoeningen geworden, waarbij het immuunsysteem van het lichaam zich richt tegen de eigen weefsels. Hoewel genetische aanleg een rol speelt, suggereert groeiend wetenschappelijk onderzoek dat welvaartsfactoren een aanzienlijke invloed hebben op het ontstaan en de verergering van deze aandoeningen.

Dit artikel werpt een kritische blik op de relatie tussen welvaartsfactoren en auto-immuunziekten. We onderzoeken hoe veranderingen in levensstijl, voedingspatronen, milieu-invloeden en stressniveaus de opkomst van auto-immuunziekten in moderne samenlevingen hebben bevorderd.

Wat zijn auto immuunziekten?

Auto-immuunziekten zijn een complexe groep aandoeningen waarbij het immuunsysteem, dat normaal gesproken het lichaam beschermt tegen schadelijke indringers zoals bacteriën en virussen, per abuis gezonde cellen en weefsels aanvalt. In een gezond lichaam functioneert het immuunsysteem als een verdedigingslinie, waarbij het antilichamen produceert om infecties te bestrijden en de lichaamseigen cellen als 'zelf' herkent. Echter, bij auto-immuunziekten raakt dit proces verstoord, en begint het immuunsysteem te reageren alsof de lichaamseigen cellen vreemde indringers zijn.

Het gevolg van deze foutieve immuunreactie is ontsteking en schade aan verschillende delen van het lichaam. Auto-immuunziekten kunnen vrijwel elk orgaan of weefsel aantasten, en daarom variëren de symptomen en gevolgen sterk van ziekte tot ziekte. Enkele veelvoorkomende auto-immuunziekten zijn reumatoïde artritis, systemische lupus erythematosus (SLE), type 1 diabetes, multiple sclerose, inflammatoire darmziekten (zoals het Leaky Gut Syndrome, de ziekte van Crohn en colitis ulcerosa) en auto-immuun thyroiditis (zoals de ziekte van Hashimoto en de ziekte van Graves).

Er zijn verschillende factoren die bijdragen aan de ontwikkeling van auto-immuunziekten. Genetische aanleg speelt een rol, omdat auto-immuunziekten vaak voorkomen in families. Echter, omgevingsfactoren zoals infecties, stress, voeding, hormonale veranderingen en blootstelling aan bepaalde chemicaliën kunnen ook een rol spelen bij het ontstaan en verergeren van deze aandoeningen.

Auto immuunziekten en onze westerse samenleving

In onze moderne samenleving zien we een opvallende toename van auto-immuunziekten in vergelijking met traditionele samenlevingen. Deze trend heeft onderzoekers doen afvragen wat de specifieke factoren zijn die hieraan bijdragen. Verschillende aspecten van ons moderne leven kunnen een rol spelen bij het verhogen van het risico op het ontwikkelen van auto-immuunziekten:

1. Veranderende voedingspatronen

In traditionele samenlevingen werd er over het algemeen een voedingspatroon gevolgd dat rijk was aan vezels, vers fruit, groenten en onbewerkte voedingsmiddelen. Moderne westerse diëten daarentegen bevatten vaak een overmaat aan bewerkte voedingsmiddelen, toegevoegde suikers, geraffineerde koolhydraten en verzadigde vetten. Deze veranderingen in voedingspatronen kunnen het evenwicht van darmmicroben verstoren en ontstekingen bevorderen, wat kan bijdragen aan het ontstaan van auto-immuunziekten.

2. Levensstijl en stress

Moderne samenlevingen zijn vaak gekenmerkt door hoge niveaus van stress, geassocieerd met factoren zoals langdurige werktijden, sociale druk en constante connectiviteit via technologie. Chronische stress kan een negatieve invloed hebben op het immuunsysteem en ontstekingen in het lichaam versterken, waardoor het risico op auto-immuunziekten toeneemt.

3. Verminderde blootstelling aan microben

In traditionele samenlevingen waren mensen vaak meer blootgesteld aan een breed scala aan microben in hun omgeving, zoals bacteriën en parasieten. Deze blootstelling heeft een rol gespeeld bij het moduleren en trainen van het immuunsysteem. In onze moderne, sterk geïndustrialiseerde omgevingen is de blootstelling aan microben vaak verminderd als gevolg van hygiënische maatregelen, antibiotica en het gebruik van gezuiverd water en voedsel. Dit kan het immuunsysteem overactief maken en leiden tot auto-immuunziekten.

4. Toegenomen blootstelling aan milieuverontreinigende stoffen

Moderne samenlevingen worden geconfronteerd met een breed scala aan milieuverontreinigende stoffen, waaronder chemicaliën in lucht, water en voedsel, evenals uitlaatgassen en industriële emissies. Blootstelling aan deze verontreinigende stoffen kan ontstekingen in het lichaam versterken en het risico op auto-immuunziekten verhogen.

Nieuwe therapieën tegen auto-immuunziekten

Nieuwe therapeutische benaderingen voor auto-immuunziekten bieden hoop voor miljoenen mensen wereldwijd die lijden aan deze vaak slopende aandoeningen. Terwijl traditionele behandelingen gericht zijn op het onderdrukken van het overactieve immuunsysteem en het verminderen van ontstekingen, richten nieuwe therapieën zich op het aanpakken van de onderliggende oorzaken van auto-immuunziekten en het moduleren van het immuunsysteem op een meer gerichte en specifieke manier.

1. Biologische therapieën

Deze therapieën maken gebruik van biologisch afgeleide stoffen, zoals monoklonale antilichamen, om specifieke moleculaire doelwitten in het immuunsysteem te blokkeren of te remmen. Deze benadering heeft geleid tot de ontwikkeling van medicijnen die gericht zijn op cytokines, zoals tumornecrosefactor (TNF), interleukines en andere immuunmoleculen die een rol spelen bij auto-immuunziekten. Biologische therapieën hebben aangetoond effectief te zijn bij aandoeningen zoals reumatoïde artritis, inflammatoire darmziekten en psoriasis.

2. Immunotherapie

Deze benadering richt zich op het reguleren van het immuunsysteem door middel van allergenen, vaccins of andere stoffen die de immuunrespons kunnen moduleren. Bijvoorbeeld, allergen immunotherapie wordt gebruikt bij auto-immuunziekten zoals allergische astma en allergische rhinitis om de immuunrespons op allergenen te veranderen en symptomen te verminderen. Ook worden vaccins onderzocht als mogelijke behandelingen voor auto-immuunziekten, waarbij specifieke immuunresponsen worden opgewekt om de onderliggende ziekte te onderdrukken.

3. Celtherapieën

Deze aanpak omvat het gebruik van specifieke immuuncellen, zoals T-cellen of stamcellen, om het immuunsysteem te moduleren of beschadigde weefsels te herstellen. Bijvoorbeeld, stamceltransplantatie wordt onderzocht als een behandelingsoptie voor auto-immuunziekten zoals multiple sclerose en systemische lupus erythematosus, waarbij de eigen stamcellen van de patiënt worden gebruikt om het immuunsysteem te resetten.

4. Microbiota-modulatie

Deze benadering richt zich op het herstellen van een gezonde darmflora om het immuunsysteem in balans te brengen. Onderzoek suggereert dat verstoringen in de darmmicrobiota een rol kunnen spelen bij het ontstaan en verergeren van auto-immuunziekten. Daarom worden probiotica, prebiotica en fecale microbiota-transplantatie onderzocht als mogelijke therapeutische opties voor deze aandoeningen.

Conclusie

Welvaartsfactoren in westerse samenlevingen, zoals veranderingen in voedingspatronen, levensstijl, stressniveaus en milieuverontreinigende stoffen, spelen een duidelijke rol bij het verhogen van het risico op het ontstaan en verergeren van auto-immuunziekten.

Echter, met voortdurende vooruitgang en innovatie in de medische wetenschap is er hoop dat nieuwe therapieën een revolutie kunnen betekenen in de behandeling van auto-immuunziekten en een betere kwaliteit van leven kunnen bieden aan degenen die eraan lijden.