Hersenen

Hoe je microbioom de kans op het krijgen van Alzheimer beïnvloedt

20 juni 2023
Jacob Müller

Recent onderzoek heeft aangetoond dat het microbioom een directe invloed kan hebben op de werking van de hersenen, inclusief het beïnvloeden van de kans op Alzheimer.

In de complexe wereld van neurodegeneratieve ziekten zoals Alzheimer, werpen wetenschappers steeds vaker een blik op een minder bekend terrein: het microbioom. Het microbioom, een verzameling van triljoenen micro-organismen die in ons lichaam leven, lijkt een cruciale rol te spelen bij de ontwikkeling van Alzheimer. Wat zeggen wetenschappers hierover en waarom is een gezond en gevarieerd microbioom mogelijk de sleutel tot het verminderen van het risico op deze slopende aandoening?

De relatie tussen het microbioom en de hersenen

Het microbioom blijkt een veel grotere impact te hebben dan we ooit hadden gedacht, en één van de meest opwindende ontdekkingen is de relatie tussen het microbioom en de hersenen. Recent onderzoek heeft aangetoond dat het microbioom een directe invloed kan hebben op de werking van de hersenen, inclusief het beïnvloeden van stemming, gedrag en cognitieve functies. Deze communicatie tussen het microbioom en de hersenen wordt vaak aangeduid als de "darm-hersen-as".

Darm-hersen-as en alzheimer

De darm-hersen-as, een communicatienetwerk tussen de darmen en de hersenen, wordt steeds beter begrepen. Verstoring van deze as, vaak in verband met een onevenwichtig microbioom, kan de hersenen beïnvloeden en mogelijk bijdragen aan de ontwikkeling van Alzheimer.

Een belangrijk mechanisme achter de communicatie tussen de hersenen en de darmen is de productie van neurotransmitters door darmbacteriën, zoals serotonine en gamma-aminoboterzuur (GABA), die een cruciale rol spelen bij de regulering van stemming en emoties. Daarnaast kunnen bepaalde metabolieten die door darmbacteriën worden geproduceerd, de bloed-hersenbarrière passeren en direct invloed uitoefenen op de hersenfuncties.

Onderzoek heeft aangetoond dat verstoringen in het microbioom in verband kunnen worden gebracht met verschillende neurologische aandoeningen, waaronder depressie, angststoornissen, autisme en Alzheimer. Dit suggereert dat het microbioom niet alleen een rol kan spelen bij het behoud van een gezonde hersenfunctie, maar ook bij het ontstaan en de voortgang van bepaalde neurologische ziekten.

Een van de belangrijkste manieren waarop een verstoring in de darm-hersen-as kan bijdragen aan Alzheimer is via ontstekingen. Een disbalans in de darmflora, ook wel dysbiose genoemd, kan leiden tot een toename van ontstekingen in de darmen. Deze ontstekingsreacties kunnen vervolgens systemische ontstekingen in het lichaam veroorzaken, waaronder in de hersenen. Chronische ontstekingen in de hersenen worden in verband gebracht met de vorming van beta-amyloïde plaques en tau-kluwens, twee van de kenmerken van Alzheimer.

Daarnaast kunnen verstoringen in de darm-hersen-as leiden tot een verstoorde bloed-hersenbarrière. Deze barrière beschermt de hersenen tegen schadelijke stoffen in de bloedbaan, maar een verstoring kan ervoor zorgen dat deze barrière minder effectief wordt. Hierdoor kunnen schadelijke stoffen en ontstekingsfactoren gemakkelijker de hersenen binnendringen, wat de ontstekingsreactie in de hersenen verergert en de voortgang van Alzheimer kan versnellen.

Verder heeft onderzoek aangetoond dat verstoringen in de darm-hersen-as de niveaus van neurotransmitters in de hersenen kunnen beïnvloeden, zoals serotonine en dopamine, die een rol spelen bij stemming en cognitieve functies. Veranderingen in deze neurotransmitters kunnen bijdragen aan de symptomen van Alzheimer, zoals depressie en cognitieve achteruitgang.

Onderzoek

Een studie uitgevoerd door Alzheimer's Research UK ontdekte bijvoorbeeld dat mensen met Alzheimer vaak een verstoorde darmflora hebben, gekenmerkt door een afname van gunstige bacteriën en een toename van schadelijke bacteriën. Deze verstoring kan bijdragen aan ontstekingen in het lichaam, inclusief de hersenen, wat op zijn beurt kan leiden tot neurodegeneratie.

Een andere studie, gepubliceerd in het tijdschrift Frontiers in Aging Neuroscience, toonde aan dat muizen die waren behandeld met antibiotica om hun darmmicrobioom te verstoren, verhoogde niveaus van bèta-amyloïde plaques vertoonden, een van de belangrijkste kenmerken van Alzheimer. Deze bevinding suggereert dat verstoringen in het microbioom kunnen bijdragen aan de vorming van deze plaques en mogelijk de progressie van de ziekte van Alzheimer kunnen versnellen.

Een onderzoek uitgevoerd door Alzheimer's Research UK analyseerde de darmflora van Alzheimerpatiënten en ontdekte een verstoring in de samenstelling van hun darmmicrobioom in vergelijking met gezonde controlegroepen. Deze verstoring omvatte een afname van gunstige bacteriën en een toename van potentieel schadelijke bacteriën, wat suggereert dat verstoringen in het darmmicrobioom een rol kunnen spelen bij de ontwikkeling of progressie van Alzheimer.

Gezond microbioom: een verminderd Alzheimer-risico

Wetenschappers benadrukken het belang van een gezond en divers microbioom als een potentiële beschermende factor tegen Alzheimer. Een gevarieerd dieet, probiotica en een algemene levensstijl die gunstig is voor het microbioom, lijken het risico op Alzheimer te verminderen.

Wat wetenschappers zeggen over dit onderwerp:

"Het microbioom is als een dirigent in een orkest, waar elke bacterie een unieke noot speelt. Een harmonieus microbioom lijkt de beste bescherming tegen neurodegeneratieve aandoeningen te bieden."
"We beseffen nu dat de darmen en de hersenen constant in gesprek zijn. Het microbioom fungeert als een boodschapper, en de juiste boodschappen kunnen de gezondheid van de hersenen ten goede komen."

Conclusie

Hoewel het onderzoek naar de relatie tussen het microbioom en Alzheimer nog in de kinderschoenen staat, wijzen veel aanwijzingen op een intrigerende connectie. Het koesteren van een gezond microbioom kan niet alleen gunstig zijn voor de spijsvertering, maar mogelijk ook bescherming bieden tegen de ontwikkeling van Alzheimer. Als we het complexe samenspel tussen micro-organismen en onze hersenen beter begrijpen, opent dit deuren naar nieuwe benaderingen voor preventie en behandeling van neurodegeneratieve ziekten.