Hoe trauma via ons DNA aan volgende generaties kan worden doorgegeven

Stel je voor dat de trauma’s van je grootouders, of zelfs van generaties daarvoor, nog steeds doorwerken in jouw lichaam en geest via je DNA. Het klinkt bijna als iets uit een sciencefictionverhaal, maar onderzoek laat zien dat het verleden wel eens veel dichterbij zou kunnen zijn dan we denken.

Wetenschappers hebben ontdekt dat trauma’s via ons DNA doorgegeven kunnen worden aan volgende generaties. Dit betekent dat de littekens van ervaringen zoals oorlog, armoede, of geweld niet alleen psychologisch zijn, maar ook fysiek in ons genetisch materiaal kunnen worden vastgelegd.

Hoe werkt dit precies? En wat betekent dit voor ons begrip van erfelijkheid en mentale gezondheid?

Experimenten

In een fascinerend experiment werden mannelijke muizen blootgesteld aan de geur van een specifieke chemische stof in combinatie met een elektrische schok. Na verloop van tijd leerden de muizen de geur te associëren met pijn, en toonden ze een angstreactie wanneer ze deze geur roken.

Verrassend genoeg vertoonden hun nakomelingen, hoewel ze zelf nooit de geur of schok hadden ervaren, ook angst bij dezelfde specifieke geur. Dit wijst erop dat het trauma via epigenetische mechanismen is overgedragen.

Een ander bekend voorbeeld is een studie waarbij vrouwelijke muizen werden blootgesteld aan extreme stress tijdens de zwangerschap. Deze moeders vertoonden verhoogde stressniveaus en gedragsveranderingen. Opvallend was dat hun nakomelingen, hoewel ze zelf geen stress ervoeren tijdens de zwangerschap, verhoogde stressgevoeligheid vertoonden en gedragsafwijkingen hadden.

Deze tweede generatie muizen had afwijkende niveaus van het stresshormoon cortisol en veranderingen in de expressie van genen die betrokken zijn bij de regulatie van de stressrespons, zoals het NR3C1-gen, dat het cortisolniveau reguleert. Dit is een sterk bewijs voor de overdracht van stress en trauma via epigenetische veranderingen.

Het effect van epigenetica

Epigenetica is een fascinerend veld binnen de biologie dat onderzoekt hoe omgevingsfactoren invloed kunnen hebben op de expressie van genen, zonder de genetische code zelf te veranderen. In plaats daarvan bepaalt epigenetica hoe actief of inactief bepaalde genen zijn, waardoor bepaalde eigenschappen of gedragingen wel of niet tot uiting komen. Dit kan op veel aspecten van je gezondheid invloed hebben zoals je gewicht, je levensduur en op de overdracht van trauma.

Door middel van epigenetische mechanismen kunnen trauma’s via het DNA worden doorgegeven aan volgende generaties. Epigenetische veranderingen beïnvloeden hoe cellen genen "lezen" en reageren, waardoor fysieke en psychologische reacties op stress of trauma doorgegeven kunnen worden aan het nageslacht via sperma en eicellen.

Onderzoek bij mensen

Een concreet voorbeeld bij mensen is onderzoek naar de nazaten van Holocaust-overlevenden. Studies hebben aangetoond dat kinderen van deze overlevenden een verhoogde gevoeligheid voor stress vertonen. Dit wordt in verband gebracht met veranderingen in de cortisolproductie, een belangrijk stresshormoon, veroorzaakt door de traumatische ervaringen van hun ouders.

Een ander voorbeeld komt uit onderzoek naar de nakomelingen van mensen die tijdens de Hongerwinter in Nederland (1944-1945) hebben geleefd. Baby's die tijdens deze periode in de baarmoeder zaten, bleken een verhoogd risico te hebben op metabole aandoeningen zoals diabetes en obesitas, een gevolg van de extreme honger die hun moeders hadden geleden. Deze veranderingen werden vervolgens doorgegeven aan hun eigen kinderen.

Ook in studies naar de Amerikaanse slavernij en de trauma’s van inheemse gemeenschappen wordt dit fenomeen onderzocht. Er wordt gesuggereerd dat de effecten van generaties lange onderdrukking en trauma kunnen bijdragen aan de gezondheidsproblemen waar deze gemeenschappen vandaag nog steeds mee te maken hebben, zoals verhoogde risico’s op hartziekten en psychologische stoornissen.

Wat wetenschappers zeggen:

"Epigenetische veranderingen zijn een mechanisme dat verklaart hoe traumatische ervaringen, zelfs zonder genetische mutatie, in latere generaties kunnen verschijnen." Rachel Yehuda, psychiater en expert op het gebied van trauma enepigenetica

"Wat we hebben ontdekt, is dat trauma’s een blijvende impact kunnen hebben op het sperma of de eicellen, wat betekent dat de nakomelingen een moleculair 'geheugen' van die trauma’s dragen." Isabelle Mansuy, neuro-epigeneticus aan de Universiteit van Zürich

"Onze studies met muizen tonen aan dat traumatische ervaringen van ouders gedrags- en epigenetische veranderingen kunnen veroorzaken in hun nakomelingen, zonder dat die zelf zijn blootgesteld aan de oorspronkelijke stress." Brian Dias, neurowetenschapper aan Emory University

Conclusie

De gedachte dat de trauma’s van onze voorouders in ons DNA kunnen zijn opgeslagen, werpt een heel nieuw licht op onze psyche en gezondheid. Waar we vroeger dachten dat erfelijkheid vooral om fysieke kenmerken draaide, blijkt nu dat ook ervaringen en emoties hun sporen kunnen nalaten.

Dit roept vragen op over de manier waarop we omgaan met trauma, niet alleen voor onszelf, maar ook voor toekomstige generaties. Maar het biedt ook hoop: als negatieve ervaringen kunnen worden doorgegeven, dan geldt dat misschien ook voor veerkracht, genezing en groei..